Het is toch wat, geboren worden uit een moeder voor wie Nederland te klein is. Van jongs af aan sleept ze je van het ene naar het andere land. Wat volgt is een jeugd vol avonturen, maar helaas ook vol ingewikkelde situaties.

Keer op keer, in de eerste weken na een verhuizing, als ik een van mijn kinderen weer eens huilend achterlaat op school, vraag ik het me af: wat doe ik ze aan door de hele wereld over te reizen? Niet ieder mens is hier tenslotte voor gemaakt, maar een kind, helemaal een jong kind, heeft vaak niet veel te kiezen. Die wordt gedwongen meegesleurd door zijn of haar avontuurlijke ouders, die eigenlijk nog niet goed kunnen voorzien wat dit voor hun kinderen op lange termijn zal betekenen.

Nieuw avontuur of beren op de weg?

Afgelopen zomer, vlak voor de zomervakantie begon, vertelden wij onze dochters dat we zeven weken later zouden verhuizen van Amerika, waar we toen 4,5 jaar woonden, naar Singapore. De reacties van de meiden waren typisch voor hun karakter. De oudste zei: ik ga mijn vrienden missen, maar ik heb ook zin in een nieuw avontuur. De jongste was vooral verdrietig en bang en zag allerlei beren op de weg. Het is mooi en tegelijk ook lastig om te zien hoe mijn dochters beide hun eigen manier hebben om om te gaan met al het verhuizen en afscheid nemen. Karakter speelt hierin uiteraard een grote rol. Mijn achtjarige is duidelijk een avonturier; al vanaf kinds af aan kijkt ze met een open en nieuwsgierige blik de wereld in en zodra iets nieuws op haar pad komt is ze er als de kippen bij om het uit te proberen. Mijn zesjarige daarentegen lijkt meer op mij; nieuwe dingen zijn eng, punt uit.

Geen Mandarijn maar Frans

Wacht eens even, lijkt ze op mij? Ja zeker, want ik houd ook helemaal niet van nieuwe dingen. En toch sleept deze moeder, die nog steeds alles eng vindt en vroeger dood ging van de heimwee, nu haar eigen kinderen de hele wereld over. Ik houd mezelf steeds maar voor dat het met haar dan ook wel goed komt, al heb ik daar de laatste weken mijn twijfels over. Want voor de jongste is het niet gemakkelijk. Dit meisje is wel stoer, maar houdt graag ook de dingen bij hetzelfde. Op een vakantie op Aruba waren we bijvoorbeeld vrij snel gedwongen om een afstreepkalender voor haar te maken. Niet om te zien hoeveel dagen ze nog vakantie kon vieren, maar om te zien hoeveel nachtjes het nog was voor ze eindelijk weer naar huis mocht. Ditzelfde meisje wilde op haar nieuwe school hier in Singapore niet Mandarijn als tweede taal leren (iets waar haar grote zus uiteraard volmondig ja op zei) maar juist Frans, want dat kreeg ze op haar vorige school ook al. Je begrijpt, als je zo in elkaar zit dan is steeds verhuizen naar een ander land echt geen kattenpis.

Elke dag is een gevecht

De eerste maanden hier in Singapore waren voor haar kortom een drama. Elke dag was het een gevecht om haar naar school te brengen. Ze klampte zich aan me vast en snikte dat ze niet naar school wilde en dat ze niet begreep waarom iedereen al gewend was en zij niet. Een ochtend riep ze uit ‘Ik wil gewoon terug naar Nederland!’ Dat ze daar al bijna vijf jaar niet meer woont is dan even niet relevant. Het gaat erom dat wij haar wederom uit haar vertrouwde omgeving hebben weggerukt. Je kan je voorstellen dat ik me de afgelopen weken regelmatig heb afgevraagd of dit nieuwe avontuur nu wel zo een goed idee was. Want hoezeer heeft al dit verhuizen nu eigenlijk impact op haar ontwikkeling? En wat zal ze er aan overhouden als ze ouder is?

Third Culture Kids

Gelukkig ben ik niet de eerste die zich hier zorgen over maakt. Hele boeken en fora zijn volgeschreven door en voor bezorgde ouders, of door ontheemde maar wereldwijze kinderen. De term TCK, oftewel Third Culture Kids popt dan vaak op, een term die gebruikt wordt om kinderen te omschrijven die een significant deel van hun jeugd in een andere cultuur zijn opgegroeid die anders is dan de cultuur van hun ouders. Schijnbaar zijn er miljoenen kinderen in dezelfde situatie. En gelukkig blijkt het zijn van een TCK, naast nadelen, ook een heleboel voordelen te hebben. Zo spreken TCK’s in veel gevallen meer dan een taal, hebben ze een brede wereldvisie, zijn ze vaak zeer cultureel bewust en hebben ze op jonge leeftijd al een groot internationaal netwerk. Mijn dochters zijn vloeiend in zowel Nederlands en Engels, hebben wat meegepikt van het Spaans en het Frans en krijgen op hun nieuwe school elke dag een uur Mandarijn (jazeker, de jongste heeft het toch ook aangedurfd!). Ze hebben vrienden van en over de hele wereld: Amerika, Nieuw-Zeeland, Duitsland, Engeland, Denemarken, Brunei, India, you name it.

Waar is mijn thuis?

Helaas zitten er ook nadelen aan het zijn van een TCK. Zo worstelen veel van hen met hun culturele identiteit. Want waar horen ze nu echt bij? Waar is hun thuis? Vaak voelen deze kinderen zich vooral op hun gemak bij andere TCK’s, omdat ze veel in elkaar herkennen. Internationale scholen zijn daar ideaal voor: hier is men gewend dat er kinderen van over de hele wereld komen en gaan, waardoor je als nieuweling niet een vreemde eend in de bijt voelt. Op de huidige school van mijn kinderen spelen ze hier goed op in door elk jaar de klassen helemaal opnieuw te mixen, zodat je als nieuweling nooit het gevoel hebt dat je in een bestaand vriendenkliekje terecht komt.

Elke keer weer afscheid nemen

Een andere uitdaging voor TCK’s is het omgaan met verlies en afscheid nemen, want dat staat vaak centraal in hun jeugd. Veel kinderen zijn nog te jong om hun emoties te begrijpen of zich goed uit te drukken. In veel gevallen komt het verdriet om het afscheid er dan uit in de vorm van boosheid, depressie of ontkenning. En dat is precies wat er met mijn jongste dochter aan de hand was, de eerste maanden na onze verhuizing naar Singapore. De ene na de andere woedeaanval moesten we doorstaan: school was stom, ze wilde niet gaan en leerde er niks. Maar als ik door vroeg en vroeg of ze Amerika en haar vrienden daar misschien miste, dan brak ze. Met haar handen op haar oren schreeuwde ze dat ik er niet meer over mocht praten. Hartverscheurend.

Zomerdoelen

Mijn oudste dochter pakte het anders aan. Voor een van haar laatste huiswerkopdrachten in Amerika moest ze drie doelen voor de zomer formuleren. Naarstig ging ze aan de slag en schreef zonder enige hulp het volgende op:

Nu wonen we alweer drie maanden in Singapore en we kunnen wel stellen dat we een eind op weg zijn in het behalen van de door haar opgestelde zomerdoelen. Nieuwe vriendschappen zijn gemaakt en de eerste grote reis naar Cambodja is geboekt. Alleen aan het Singlish moeten we nog gaan werken.

Sinds een week is ook bij de jongste de knop om: ze gaat nu meestal blij naar school, vliegt op haar nieuwe best friend forever en mede-TCK uit Brunei af en vergeet me zelfs dag te kussen. Weg zijn mijn zorgen en terug is mijn energie. Zo kan ik eindelijk weer eens gaan schrijven, bijvoorbeeld over mijn prachtige stoere dochters, twee Wereldwijven in de maak!

Dit artikel verscheen ook op het platform van De Wereldwijven.