Niet lang geleden werd ik door een aantal highschool meisjes aangesproken op de parkeerplaats van de supermarkt. Ze zagen mijn herbruikbare boodschappentassen en vroegen of ze met mij en de tassen op de foto mochten voor een recycleproject van school. En dit was niet de eerste keer dat ik en mijn tassen opvielen, want de meeste Amerikanen laten hun boodschappen inpakken in tientallen kleine plastic tasjes, waardoor ze al snel met een winkelwagen en achterbak vol plastic zitten. Erg onhandig bij het in en uitladen, maar vooral ontzettend slecht voor het milieu. Helaas is plastic niet meer weg te denken uit de huidige samenleving, en nog minder uit de Amerikaanse.

Miljarden plastic tasjes, waterflessen en rietjes

Volgens de website ConservingNow gebruikt een gemiddeld Amerikaans gezin 60 plastic tasjes in slechts vier bezoekjes aan de supermarkt. In totaal worden er in Amerika 100 miljard plastic boodschappentasjes verbruikt, waarvan gemiddeld maar een op de 200 wordt gerecycled. Naast plastic tasjes zijn ook plastic flessen erg in trek. Een Amerikaan gebruikt gemiddeld 167 plastic flessen per jaar waar een Nederlander er gemiddeld 80 verbruikt. Veel Amerikanen vertrouwen het kraanwater niet (wat in sommige gevallen terecht is) en kopen daarom water in flesjes (wat vaak gewoon gefilterd kraanwater is). Niet alleen zijn Amerikanen erg gehecht aan plastic zakjes en flesjes, ook rietjes, plastic bekers, wegwerpservies en doggy bags, kunnen niet weggedacht worden uit hun leven. Amerikanen, klein en groot, drinken het liefst via een rietje, vaak uit een grote plastic wegwerpbeker. Er worden dan ook 500 miljoen rietjes per dag gebruikt, dat is een gemiddelde van 1,6 rietjes per persoon. Zelfs thuis gebruiken veel Amerikanen te pas en te onpas wegwerpservies. Een vriendin van mij vertelde over een etentje waar ze voor was uitgenodigd en waar de gastvrouw de tafel geheel met wegwerpservies had gedekt, met naast het bord voor iedere gast een plastic flesje water. Op de televisie word je rond feestdagen dan ook doodgegooid met reclames voor speciaal feestservies dat eruit ziet alsof het kristal is, maar wat na een feestje gewoon in de prullenbak kan worden gegooid.

Plastic soup en microplastics

E n al deze zakjes, rietjes en waterflesjes komen uiteindelijk in het afval terecht. Volgens de EPA, de Amerikaanse Environmental Protection Agency, vormde plastic in 2014 13 procent van de afvalstroom in Amerika en werd slechts 9,5 procent hiervan gerecycled. De kans is groot dat het overige gedeelte van het plastic op andere plekken terecht komt, bijvoorbeeld in de zee, met alle gevolgen van dien. Want al denkt de huidige president van Amerika daar misschien anders over, plastic is overduidelijk slecht voor het milieu. Ons plastic afval is in de zee samengekomen tot een enorme plastic soup van zo’n 15 miljoen vierkante meter, bijna zo groot als Rusland. Het is verspreid over vijf gebieden in de verschillende oceanen, de zogenaamde gyres, waar de stromingen in de zee roteren. Maar ook op andere plekken in de zee komt plastic samen, zoals deze video laat zien.

Er zijn niet alleen grote plakkaten van plastic in de zee. Op veel plekken waar sprake is van een verhoogde concentratie van plastic, is op het eerste gezicht niets onrustbarends te zien. Het materiaal is namelijk niet biologisch afbreekbaar, in plaats daarvan breekt het op in minuscule plastic deeltjes die met het blote oog niet te zien zijn, microplastics genoemd. Deze ontstaan uit plastic afval, zoals tasjes en flessen. Maar ook het wassen van synthetische kleding zorgt voor microplastics in het water die vervolgens hun weg vinden in oceanen, het drinkwater en uiteindelijk in ons eten, waardoor we letterlijk plastic eten en drinken. Amerikaans drinkwater zou zelfs de grootste hoeveelheid opgelost plastic van de wereld bevatten. Volgens een studie van het Wereld Economisch Forum (WEF) zal in 2050 het volume van plastic in de zee hoogstwaarschijnlijk groter zijn dan alle vissen bij elkaar. Verschillende initiatieven proberen dit probleem aan te pakken. De meeste bekende is wel die van de Nederlander Boyan Slat, die The Ocean Cleanup bedacht, een methode om de oceanen plastic vrij te maken.

Verbod plastic zakjes

Naast het opruimen van de al bestaande plastic afval, is het natuurlijk belangrijk om het gebruik van plastic te verminderen. In Nederland, en ook in de andere EU-lidstaten, is het sinds kort verboden om gratis plastic zakjes mee te geven bij een aankoop in een winkel. Dit om zwerfafval tegen te gaan en de verspilling van grondstoffen te voorkomen. En met succes: voor het verbod in 2016 gebruikten Nederlanders jaarlijks in totaal zo’n 3 miljard plastic zakjes. Sinds het verbod is het aantal verstrekte plastic tasjes in Nederlandse winkels met ruim 70 procent gedaald. Ook in Engeland werd een wet ingevoerd die bepaalt dat Britten moeten betalen voor een plastic zakje. Als gevolg hiervan daalde het gebruik met 85 procent. En niet alleen in Europa wordt actie ondernomen om het gebruik van plastic tegen te gaan. Ook landen als China, India en meerdere landen in Afrika nemen maatregelen en hebben een volledig verbod op plastic zakjes ingevoerd.

Trump draait verbod terug

De kans dat het gebruik van plastic in Amerika in de nabije toekomst op grote schaal vermindert, is met een klimaatscepticus als president vrij klein. Sterker nog, onlangs heeft president Trump een verbod op plastic flessen in een aantal grote nationale parken teruggedraaid. Sinds 2011 was de verkoop van flesjes water in veel van deze nationale parken verboden. In plaats daarvan werden overal gratis waterstations geïnstalleerd, zodat mensen hun eigen herbruikbare flessen kunnen bijvullen. Waterflessenfabrikanten bleven echter pleiten voor het terugdraaien van het verbod. En helaas met succes. Dat lobbyende bedrijven vaker succes hebben in Amerika blijkt uit het feit dat er zowaar staten zijn die een verbod op het verbod van plastic zakjes hebben ingesteld. Er is zelfs een website, Bag the Ban, die hier voor pleit.

Ban the bottle en be straw free!

Gelukkig wordt er in een heel aantal staten en steden wel actie ondernomen door een verbod op plastic zakjes in te voeren, zoals in California en Hawaï, of door mensen een toeslag te laten betalen. Bij ons, in North Carolina, wordt in een aantal supermarkten het gebruik van herbruikbare tassen bijvoorbeeld aangemoedigd door korting te geven op je boodschappen. En onlangs is er in de buurt een Lidl geopend, waar op geheel Europese wijze helemaal geen gratis tassen (papier of plastic) worden verstrekt. Daarnaast zijn er vele initiatieven in het land om het gebruik van onder andere plastic zakjes, flesjes en rietjes omlaag te brengen. Zo promoot de organisatie ban the bottle het gebruik van herbruikbare drinkflessen via hun website en campagnes en moedigt de be straw free campagne, opgezet door een 9-jarige jongen, mensen aan om te stoppen met het gebruik van plastic rietjes en geeft tips over hoe je dit aan kan pakken. En op de website strawfree.org kan je zelfs een eed afleggen waarin je belooft nooit meer plastic rietjes te gebruiken en anderen aan te moedigen hetzelfde te doen. Het is dus niet alleen maar kommer en kwel als het aankomt op plastic in Amerika. De 3R’s, oftewel ‘reduce, reuse and recycle’, zijn algemeen bekend in Amerika. Vooral het recyclen nemen Amerikanen serieus. Maar ondanks hun inspanningen loopt Amerika met een recycling percentage van 35 procent achter op de meeste landen in Europa. Ter vergelijking: in Nederland werd in 2015 meer dan de helft van al het afval gerecycled.

Kritiek op recyclen – verminderen is het credo

In Amerika valt kortom nog wat winst te halen, al is het de vraag of het recyclen van plastic op den duur wel zo’n goed idee is. Het probleem is namelijk dat voor het recycleproces extra plastic aan het afval moet worden toegevoegd. Hiermee wordt dus juist meer plastic gecreëerd. En uiteindelijk komt al dit plastic (als het niet in zee beland) alsnog op de afvalberg terecht. China, het land dat voor veel landen herbruikbaar afval verwerkt, heeft onlangs aangekondigd het ingezamelde afval van Europa en Amerika niet meer te kunnen en willen verwerken. Het afval zou te slecht zijn gescheiden, wat allerlei gevaren oplevert voor de volksgezondheid. Een groot deel van het netjes ingezamelde herbruikbare afval zal naar verwachting alsnog in de verbrandingsoven terechtkomen. Het wordt daarom hoog tijd dat we ons wat meer gaan richten op de andere R’s uit het riedeltje ‘reduce, reuse, recycle’. Het is niet voor niks dat het begint met ‘reduce’ oftewel verminderen. Veel mensen denken namelijk dat door te recyclen het acceptabel is om producten te blijven kopen. Maar uiteindelijk is de beste manier om minder afval te creëren simpelweg door minder te kopen en minder afval te produceren.

Druppel op een gloeiende plaat

Dat de high-school meisjes die mij aanspraken bij de supermarkt, verbaasd waren over mijn herbruikbare tassen zegt genoeg. Dit zou me in Nederland nooit gebeuren: natuurlijk neem je eigen tassen mee naar de supermarkt. En ook andere dingen zijn voor Nederlanders heel vanzelfsprekend, waaronder de lichten uit doen in kamers waar je niet bent en de verwarming zo regelen dat je niet het raam open moet zetten om een kamer te laten afkoelen, zoals wij in ons eerste huis in Amerika moesten doen. Maar ik besef ook goed dat dit allemaal nog lang niet genoeg is. Want ook al neem ik mijn boodschappentassen mee naar de supermarkt, heb ik roestvrijstalen rietjes gekocht en eten mijn gasten gewoon van stenen borden, nog steeds kom ik thuis met bergen plastic verpakkingsmateriaal en loopt onze recyclebak regelmatig over. Het blijkt kortom nog best lastig om plastic volledig uit je leven te bannen. Gelukkig zijn er op het internet veel tips te vinden om zelf je plastic verbruik te verminderen, zoals op de websites van Voed Zo en Mother Nature Work. Een goed voornemen voor 2018 om daar eens naar te kijken, ook voor mijzelf!

Ik sloot 2017 in ieder geval optimistisch af door mijn dochter mee te nemen op een wandeling langs de stranden van Aruba, waar we zoveel aangespoelde plastic wegwerpbekers uit all-inclusive hotels verzamelden als onze armen konden dragen. Het was een druppel op een gloeiende plaat, maar dat is altijd beter dan de druppel zijn die de emmer doet overlopen.